February ni 20, 2007 ni Chinmi Phunpi Ni Canada khualipi Ottawa ah khuasami Laimi mipi le an kawhmi hna Mirang pawl le Kawlram mi hoikom vialte an itel nak mibu sin ah Pu Lian Uk chimmibia:
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
59th Anniversary
Chin National Day
February 20, 2006
Ottawa, Canada

Sponsored by Chin Community Ottawa


Ottawa CND ni Pu Lian Uk zapi hmai biachimmi:

Nihin kum 59 nak Laimiphunpi Ni ah ara kho mi Laimi unau le kawh mi unau vialte hna:

Canada khualipi Ottawa khua I Laimi Phunpi ni lawmhnak ni tuahnak ah biachimtu khual upa in nan ka kawh caah Ottawa khuasa Laimi le CND lawmhnakni tuahnak committee cung ah chimcawk lo in lawmh nak ka ngei.

Laimi khuasak tti nak Vuleicung hmun paoh ah kum 59 nak Laimi Phunpi Ni hi an tuah cio ca zong ah lawmh a um khun fawn. Kawlralkap kut tawi hremnak phun kip in ihlih phuah khawh kan I zuamnak ah vulei cung ttanpi nak hi Laimi zong nih kan herh tuk mi asi. Cu caah vuleicung ttanpinak cu lam a phunphun in kan kawl. Kan Kawlnak zong ah Guam, Malaysia le India I Laimi ralzampawl dornak a pee mi hna ram bawmh nak hi zeimawzat kan hmu. Cucaah vuleicung ttanpi naktamdeuh in kankawl ah cun tamdeuh in tanpi nak kan hmuh ve ding khi asi.

Hi ti vulei cung kaa kip ttanpinak hmuh khawh awk ah “ Chin “ ti mi miphun le Chinmi ram hi a um ko ti hi vuleicung a kan thei tawk nih an kan theih pi hmasa hi arak herh hrim mi asi. Cu caah vuleicung ramkip I a um mi Chinmi vialte nih nan dirh mi biaknak bu ah siseh, vulei lei dirh mi bu ah siseh “ Chin “ aa telmi title nan bu min ah I bunh cio ding hi fawrh ngai mi tha pek ngai mi a si dih. Cu bantuk in Ottawa khualipi I khuasa mi Laimi vialte nih nan dirh mi bu ah Ottwa Chin Community ti bantuk min nan i bunh hi lawmh a um tuk mi hrim asi.

A pahnih nak lawmh a umtuk rih mi cu Ottawa Laimi nih kumfatin Chin National Day nan zapi hmun khat te ah ni hin ni bantuk in nan tuah tti dih mi hi lawmh a um tuk rih fawn. Ramleng I a chuak le a tthang mi Laimi tefa tampi kan ngeih hna. Kan ramchung lio bantuk in ram leng kan khuasaknak hmun cu Laimi holh le nunphung longte hmannak ram asi ti lo. Kan umnak ram nunphung le holh zong kha an mah he tlumtla te in khuasak tti nak caah kan thiam le kan zulh ve a hau mi asi. Asina in kanmah Laimi long itonnak le umnakhmun ah cun kan Chinmi holh le nunphung cu kan si khawh chung kan hman le kan theih le asi kho mi zulh ve ding hrim kan si tthiam rih. Ramleng I hrin mi te fa hna nih Laimi nu le pa in hrin mi tefa kan si ti mi an ihngalh hrim le kan ram le kanramlei kan miphun le rualchan cingla an tleihchanpeng le an philh lo ding hi nule le pa le kip nih tefa hna kha duh pi ngai mi asi dih

Cubantuk zon ah cun Laimi Phunpi Ni thlah lo in, kumtin tuah I, cu ka hmun ah fa le va zawhpi le va kalpi itel tum pi cu tefa hna nih Laimi nupa in hrin mi kan si I, kan ram le kan ramlei miphun le rualchancingla an tleih chanpeng ding le an philh lo nak hnga tefa hna cawn piak ning lam ttha bik asi.

Ahumnak ah: Laimi Phunpi ni kong he peh tlai in tlawmpal ka vun chim duh ve rih. Mirang nih India ram le Kawlram a lak dih hnu ah an kar lak ah independent in aa uk ve mi hna Chinram kau pi cu India le Kawlram hna ram leng lei ah an um kha an rak hmuh. India le Kawlram an ukcang mi ihlanh nak ah Chinramchung in lam ser nak nawl kha Chinram uktu bawi chung nih an rak pee duh hna lo. Cu caah Chinram cu Mirangnih an vun chimm. Mirangca zong ah Laimiral tei awk kha an i fawih ve lo. Cucaah raldeih remnak an phu hnih pawm khawhmi hna tlaknak an rak ser tti hna.

Cucaah ralremnak biakam an tuah mi bia cu Laitramuknak caah Chin Hills Regulation 1896 upadi ti in India le Kawlram a uk tu hna Mirang Governor le a tlangpi Council nih an rak tuah. Chinram cu Mirang pen mi ram asi tiah vuleicung theih in cukum ah bia an puan ter. Cu upadi cu 1896 thawk in Kawlrambupi le Indiaram hna Independence a hmuh hlanchung 1947/48 tiang Chinram uknak upadi ah an rak hman. Cu Chin Hills Regulation 1896 upadi chung ah cun Lairam ah uknak roco in bawichung long nih ichanh chin mi uknak phung in bawichung nih an uk tawn mi phungkel in uk hnaseh ti cu upadi ah cun an biakam ning in an ttial chih.

Kawlram uktu Mirang Governor nih a uk ve mi Chinram cu a uktu bawichung nih Mirang le adang Miphun dang uknak in a ran khawh chung chuah an duh bia ah Shan ram, Kachin ram le Kawl ram he hmunkhat ah ramkopbu uknakphung in uknak ser tti mi ngeih ding Panglong ah hna tlaknak min an rak thut. Ramukbawichung pawl aiawhtu le zatlang mi aiawh tu telchih dih in 1947 kum Ramkop bu Kawlram uknak phungthlung pi asuaitu chung ah an itel I, Chin Affairs Council timi an rak dirh. Lairam cu zeitik can paoh ah ramkulh si khawh ding in Chinram cu Chin Special Division ti min in Kawlram bupi chung tel ah an hun ser .

Falam khua ah Conference tonnak nganpi tuah nak ah Laimi aiwahtu Lairam uktu bawichung vialte le zatlang mipi aiawh tu Lairam kaa kip in an rakkai hna. Lairam bawichung long nih roco in ichanh mi bawichung uknakphung hi chan hnu a dawn mi uknakphung a si I, cu caah democracy phung in mipi thim mi uknakphung ah Lairam uk nakphung thlen ding asi ti hi fiangte in bawichung zong nih an rak hmuh khawh ve cang. Cucaah tonnaknganpi adih nih February ni 20, 1948 ni ah Lairam uknak adot kip ah democracy phung in thimmi uknak phung ah thlen sicangseh ti kha conference akai mimipi tamdeuh ngai duh nak in bia chahnak an rak tuah.

Cucaah ramuk bawichung nih an rak uktawn mi hna an michia zatlang le uktutawn bawichung vialte nih democracy uknak phungthar ah lungrual nak in an thlen tti ni asi. Bawikut tawi ah uk mi asi tawnmi michia zatlang mi kha, arak uktawn tu hna bawichung he tlukceu te in khua le ram uknak i ceih le hruai ve ding michia zatlang si nak in bawi bantuk in uknak nawl ngei ve tu ah an vun cawisan hna nak ni zong asi.. Cucaah hi hi February ni 20 nih cu biapipa Laimi nih an khiah khawh ni nisung lawi ni hrim cu arak si.

Cucaah Kawlrambupi parliament chung I Lairam uknak upadi sernak ah biapi in aa teltum mi Chin Affairs Council nih Roco in uknak I chanmi bawichung uknakphung an ttialnak Chin Hills Regulation 1896 kha democracyphung mithim mi nih Lairamuknak tleihdingphung an ttial mi Chin Special Division Act 1948 in an vun thlen.

Cucaah February ni 20 nicu Chin National Day tiah Laimi paoh nih ulh dingni ah Chin Affairs Council nih Kawlrambupi Parliament hna tlaknak in an rak ser. Chin Special Division ti mi cu 1974 lio ttialmi Kawlram uknak phungthlung pi chung ah State taktak a tling lo ttung mi Lairam uknak ca upadi asertu phu le Lairamcozah dirhnak nawl peek ttung lo a minlong in Chin State Chinramkulh timi min cu atu ralkap hna hlan ralkap uktu nih min an rak peek chawmmi a hung si. Mirangholh le Kawlholh ah zeiti a min anthlen len zong ah Lasimiholh cun Lairam – Chinram zungzal cu asi ko.

Cu 1948 liochan Laimi hruaitu hna nih February thla ni 20 hi Chin National Day ti thing mang min an rak peek duh nak sullam cu, miphundang ram he uk nak ihrawm tti mi ngeihding ah Kawlrambupi chung ah aa telmi kan si ko bu ah, Chin mi techinfapar chanhnu tiang a chan chan in Chin miphun kaa kip nih Chin miphun ti in vuleicung miphun pa khat an si nak hi thlau ti hna hlah she ti ruahchan nak he an rak bunh mi asi. Cucaah ara laimi chankip ah Chinmi phun nih Chin mi an sinak philh thlau lo nak ah hi Chin National Day ni cu Chin mi phun nunphung le hla le bia he conglawmh nak an ser mi nih Chinmi an sinak an thlau lo nak lam a tthat bik ning ah an rak ruah. Nihin ni ah cun Chinmi kaa kip nih an miphun an simi hngalh tthan pengnak ah an conglawmh mi lawmhnaknisung bik a hung si.

Nihinni ah Kawlrambupi cu ralkapcozah nih ramchung mi kha nuhrin covo le democracy zalonnak peek lo in hremnak he meithalhmuahchih mi ralkap uknak phung in ram an uk lio can asi. Cucaah nihinni ah Chin National Day conglawmnak kan tuahtik ah Laimi lung I rualchin nak ser nak ca le democracy le mah te in mah kong iceih le duh miuknak ithim khawhnak ngeihkhawh ding ah kan irilhpi len cang mi cawlhcangnak hi dinnakle democracy aduh mi vuleicung miphun le ram vialte nih ttanpinak kawlnak ah kantuah mi zong asi ko. Damte in, Lnk